atha munīndrakaro munibhīharo raghuvaro’varajābhihatāvaraḥ।
samudito mudito yaśasāyayau sa mithilāṃ mithilādhipapālitām॥ 16-1 ॥
susalilāṃ kamalākamalāvalīmadhubharabhramarīmukharīkṛtām।
suvimalāṃ vimalātaralairalaṃ kalitapaṇḍitamaṇḍanamaṇḍalīm॥ 16-2 ॥
kalamarālamṛṇālasuvāpikāṃ pikarasālarasālitavāṭikām।
susaritaṃ sarasāṃ sarasīruhaiḥ sphuṭaparāgajuṣāṃ sarasāṃ rasaiḥ॥ 16-3 ॥
sakalaśasyasanāthitasampadaṃ vivipadaṃ vipadaṃ vipadāṃ padam।
sukhapadaṃ dvipadāñca catuṣpadāṃ pratipadaṃ prapadāmabhayāspadam॥ 16-4 ॥
puraṭatoraṇavajrakapāṭikāṃ kapaṭapāṭavapūgavipāṭikām।
śubhasamañcitaviśvalalāṭikāṃ vibudhavighnavarūthavighāṭikām॥ 16-5 ॥
kvacidanuṣṭhitapāvakahotṛkāṃ kvacidadhiśritaśāstraparamparām।
kvacidalaṅkṛtapaṇḍitamaṇḍalāṃ kvacidupākṛtabhāvasamujjvalām॥ 16-6 ॥
suvalabhiṃ balibhirbaliteśvarāṃ kanakamandirajuṣṭamaheśvarām।
parisamīritavedavaṭusvarāṃ racitahāṭakamandiracatvarām॥ 16-7 ॥
dhanadatulyasamṛddhasamanvitāṃ maṇilalāmasuvīthividhanvitām।
purajanaprathitāṃ dhṛtagauravāṃ janakarājapurīṃ hṛtarauravām॥ 16-8 ॥
virajasaṃ rajasā parivarjitāṃ vitamasaṃ tamaso’pi vidūragām।
kalitadugdhamatīṃ matimatpriyāmaśithilāṃ mithilāṃ mithanirmitām॥ 16-9 ॥
sa nagarīṃ nagarīprabhutāmayīṃ sadabalāṃ na balena vivarjitām।
dhṛtavanīmavanīmavalokayan pramumude mumude na nṛpāvalī॥ 16-10 ॥
navalanīlapayodharasundaro daradaro daradīrṇadarodaraḥ।
haraharāriśaraḥ śarajanmakṛtkṛdabhito hyahitoṣaṇatoṣaṇaḥ॥ 16-11 ॥
makaraketanaketanakuṇḍalojjvalakapolalasanmukhamādhurī।
miṣadalolavilolavilocanabhṛkuṭibhagnamanobhavacāturī॥ 16-12 ॥
subhujabhojanamañjuśarāvalīharajahastasamānamahābhujaḥ।
karasarojadhṛteṣuśarāsano vigaṇitāmitamānasaśāsanaḥ॥ 16-13 ॥
daśanadīdhitilīnaniśākaro vasanasaubhagadīnadivākaraḥ।
praṇatapālakacāruyaśaskaro raghuvaraḥ smarakoṭimanoharaḥ॥ 16-14 ॥
vṛhadurasyatha lakṣma laghūdvahan śriya udañcitacitraparākramaḥ।
naramaṇī ramaṇīmaṇivallabho bhuvi babhau bhagavān mithilāpuraḥ॥ 16-15 ॥
samuditaṃ muditaṃ mithilāmbare vimalarāghavacandramasaṃ janāḥ।
kṛtavilocanacārucakorakāḥ paripapuḥ suvapuḥsuṣamāsudhām॥ 16-16 ॥
praṇiniśamya muniṃ puramāgataṃ śritakumārayugaṃ kila kauśikam।
sa milituṃ militaiḥ sacivairdvijairdvijavaraṃ dvijadeva upāgamat॥ 16-17 ॥
kṛtanamasyamamuṣya padāmbujaṃ samavalokya raghūdvahasaubhagam।
viśithilo mithilādhipatirmuniṃ vaca uvāca kṛtāñjalirādarāt॥ 16-18 ॥
jayati tatrabhavān kila kauśiko vibudhabhūsuraśasyabalāhakaḥ।
bahumatā bhavatā vihitā vayaṃ padapayoruhadarśanato mune॥ 16-19 ॥
kuta imau haritulyaparākramau jaladahāṭakasundaravarṇinau।
suravarāriva cātra samāgatau naravarau kimu deva divaḥ kila॥ 16-20 ॥
hariharāvuta vā munibālakau ravisutāvuta bhūpakiśorakau।
kimuta te sukṛtasya phalaṃ mune dhṛtaśarīrayugaṃ pratibhāti me॥ 16-21 ॥
mama nisargavirāgamayaṃ manaḥ samavalokayato nitarāmimau।
sthiragatīva śaradrajanīvidhū kṣudhitanetracakorakaśāvakam॥ 16-22 ॥
ahaha dhanyatamau pitarau kila yadanayormukhapaṅkajamādhurīm।
prapibato’nimiṣaiḥ sukṛtāmbudhī dṛgabhidhaiścaṣakaiścalapakṣmabhiḥ॥ 16-23 ॥
sahajasundaramañjumarālakau vihitabālatanū kila kāvimau।
suvimale kamale iva paśyato mama manomadhupaṃ harato haṭhāt॥ 16-24 ॥
kathaya nātha kathāṃ vyathitavyathāṃ manujadārakayoranayormudā।
kimuta pāvayituṃ mithilāvaniṃ nayanagocaratāmagamatparaḥ॥ 16-25 ॥
iti niśamya giraṃ gaditākṣarāṃ sumatināvanipena mahāmuniḥ।
patitapāvanarāmayaśassudhāṃ kimapi pāyayituṃ hyupacakrame॥ 16-26 ॥
daśarathasya sutaḥ prathamaḥ pumāñjaladanīlatamālatanucchaviḥ।
madanamohanamūrtiranuttamo jagati rājati rāma iti śrutaḥ॥ 16-27 ॥
kamanakosalajāsuravallikāsuphalameṣa mukhasmitamañjulaḥ।
bhuvanamaṅgalasadguṇasāgaro garaharo harahṛdyavapurdharaḥ॥ 16-28 ॥
danujasūdana eṣa mahābhujo bhujamahānaladagdhasubāhukaḥ।
balaprabhāvapratāpaparākramā iha cakāsati sodarakā iva॥ 16-29 ॥
ayamamuṣya laghurdayito’nujo janabhṛtāṃ caritairiva deśikaḥ।
kanakakeśaracampakasundaro’vilulito’lalito’vati lakṣmaṇaḥ॥ 16-30 ॥
asitapītapayoruhasundarau raghuvarau kalakeśarikandharau।
daśarathasya sutau mahitau hitau jagati jāgrati rāghavalakṣmaṇau॥ 16-31 ॥
makharujo vijighātayiṣannṛpa kuśalakosalapālapurīṃ gataḥ।
daśarathaṃ samayāca imāvahaṃ jaraṭhamīnamivāmbu vinirdayaḥ॥ 16-32 ॥
daśaratho’gaṇayan daśamīṃ daśāṃ sa daśamaṃ nigamo yataye yathā।
sutayugaṃ pradadau dayitaṃ hi me na raghavo hi nirākṛtayācakāḥ॥ 16-33 ॥
balanidhī guṇamandirasundarau jaladahāṭakamañjumahādyutī।
anugatāviva māṃ madhumādhavau diśamitaṃ śamitaṃ ravimuttarām॥ 16-34 ॥
kalitakeliśarāsanasāyakau śubhaśikhaṇḍadharau raghunāyakau।
samaramūrdhani nāśitanairṛtau mama makhaṃ sasukhaṃ samarakṣatām॥ 16-35 ॥
pathi prapūya padābjaparāgakairmunivadhūṃ kamanīyakalevarām।
raghuvaro’tha dhanurmakhadarśanotsuka ihāgata eṣa salakṣmaṇaḥ॥ 16-36 ॥
iti nivedya munau virate rate prabhupadāmbujayoḥ sa jayocitam।
raghupatiṃ paripūjya purāṇavitsamanayannayanaikaphalaṃ gṛham॥ 16-37 ॥
atha videhapurīṃ puruṣottamo lalitalakṣmaṇalālasayeritaḥ।
anumato guruṇābhimato gataḥ sa jagatāṃ jagatāṃ prabhurīkṣitum॥ 16-38 ॥
jalajasundaranīlakalevaro varadhanurdharadhuryasamarcitaḥ।
malayamañjulacandanacarcitaḥ parivṛto mahaseva mahairvṛtaḥ॥ 16-39 ॥
karikarābhakare varakārmukaṃ śritaśaraṃ saśaraṃ dhṛtimān dharan।
kaṭitaṭe ca niṣaṅgamivātmanā sa manasā praṇavaṃ paramātmavit॥ 16-40 ॥
vipulavakṣasi mauktikamālikā parilalāsa parā paramātmanaḥ।
gajamukho dhṛtamauktikavigraho harimupāsitumeva kimāgataḥ॥ 16-41 ॥
kimuta vaiṣṇavayuktamahātmanāṃ caya ivāśritamauktikadehabhāk।
vṛhadurasyatha lakṣmaṇapūrvajaṃ kṛtanivāsa imaṃ ramayatyaho॥ 16-42 ॥
pathi virājati rājasutottame bhuvanamaṅgaladhāmni salakṣmaṇe।
pramuditāḥ śiśavaḥ samupāyayuḥ śaśini kinna cakoraratirbhavet॥ 16-43 ॥
vividhaveṣadharāḥ saralāḥ same kramavivarjitabhāṣaṇaśālinaḥ।
gatabhayāḥ pariṣasvajire hariṃ saralatā mahatāṃ hi vibhūṣaṇam॥ 16-44 ॥
ahaha dāśarathī mithilāpurīṃ sasukhamāgatayoryuvayorvayam।
prakaravāma suvastunidarśanāṃ bhuvanabhūṣaṇatā bhavatoryataḥ॥ 16-45 ॥
ita ito raghunandana īkṣatāmaśithilā vimalā mithilāpurī।
kalitatoraṇavajrakapāṭikā sujanapāpakadambavipāṭikā॥ 16-46 ॥
mithamiyaṃ vilunāti bhayāvahaṃ mathati pātakapuñjamasau satām।
mithamahīpatinā vihitā purā ata iyaṃ mithilā parigīyate॥ 16-47 ॥
surasaritpayasaiva pavitritā vimalagaṇḍakivīcivilāsitā।
himagireradhirājadupatyakaṃ dhṛtapadā mithilā bhuvi śobhate॥ 16-48 ॥
iha vilokaya dugdhamatīṃ nadīṃ vidadhatīṃ guṇataśca mudhā sudhām।
duhitaraṃ paripālayituṃ bhuvā prakaṭitāṃ kaṭitāṃ payasāhitām॥ 16-49 ॥
sunayanāpayasaḥ prathamaṃ prabho vasumatītanayā sanayānayā।
nijapayobhiratoṣi tataḥ surairabhihitā bhuvi dugdhamatī satī॥ 16-50 ॥
idamatho parilokaya lokapaspṛhitavāsavilāsamanoramam।
janakarājagṛhaṃ vilasadgṛhaṃ sunayanādivadhūbhiralaṅkṛtam॥ 16-51 ॥
idamakhaṇḍitadīpamaṇiprabhaṃ subhavanaṃ bhagavan bhavatekṣyatām।
sunayanānayanāmbudhikaumudī kanati kācidayonijakanyakā॥ 16-52 ॥
bhuvamimāṃ halataḥ pariśodhayan samadhigamya mahīpamaṇirmudā।
sunayanāmanayā samamānayattanaya eva matiṃ paravidyayā॥ 16-53 ॥
iyamanuttamapādapamaṇḍitā lasati maithilavallabhavāṭikā।
viharatīha harārisakhaḥ sadā kusumapallavasaurabhasampadā॥ 16-54 ॥
adhinikuñjamihāvanibālikā saśukagārgitanūḥ śukasārikā।
kanakasundaramañjulapañjare samanupāṭhayate sukumārikā॥ 16-55 ॥
śva uṣasīha mahīsutayā tayā nijakaragrahapūrvadine mudā।
kanakamandiramadhyagatā śivā savidhi pūjayitā girijā satī॥ 16-56 ॥
ita itaḥ purataḥ purato dhanurmakhagṛhaṃ janakasya dhanuryataḥ।
ahamivaitadaho tanumānibhiḥ sumahitaṃ sahitaṃ mithilādhipaiḥ॥ 16-57 ॥
dhanuridaṃ giriśasya nirīkṣyatāṃ jaḍitapūrvamado yudhi śārṅgiṇā।
kṣapitabhūpabalaṃ patitaṃ bhuvi prathitabhairavamandaragauravam॥ 16-58 ॥
yadasurā na surā na ca kinnarā na danujā manujā na kadācana।
calayituṃ tilamātramapi kṣamāḥ kuviṣayā na mahātmamano yathā॥ 16-59 ॥
tadidamīśadhanurdharaṇīsutā karajakandukitaṃ kamalekṣaṇā।
karasarojapuṭena manasvinī kutukato bahuśaḥ samanartayat॥ 16-60 ॥
iti nidarśapuraṃ puruṣottamaṃ pulakitāḥ paramaṃ parirebhire।
madhuramūrtimayaṃ raghunandanaṃ sadasavaḥ śiśavaḥ śiśucandanam॥ 16-61 ॥
raghuvaro’pi vibhāvya vibhākaraṃ jigamiṣuṃ nijaviśramaṇaṃ girim।
śiśugaṇāṃśca visarjya visargavitsamagṛṇādanujaṃ ripuhānujam॥ 16-62 ॥
lalitalakṣmaṇa lakṣaya paścimāmanupamāmupamāmupamāmumām।
ravikarairaruṇāṃ navavallabhāṃ svapatinā ramitāmiva kuṅkumaiḥ॥ 16-63 ॥
rasitaraśmiratho rathināṃ rathopari varo vicakāsti vibhāsvaraḥ।
kamalinīramaṇīkucakuṅkumāruṇimacārukaro’tha nabhaścaraḥ॥ 16-64 ॥
viyati bhūri vihṛtya payojinīpriyakaro rasarañjitaraśmimān।
abhisaranniva mañjulamaṇḍalo diśamudañcati samprati paścimām॥ 16-65 ॥
kamalinīṃ viraheṇa sa yojayan svabhaginīṃ rajanīmiva mānayan।
mukharayan vayasāṃ ca kuṭumbakaṃ dinakaro’vati paścimaparvatam॥ 16-66 ॥
abhimukho nanu paścimasāgaraṃ ravirabhūllaghuśītakaraḥ kila।
anurasanniva paścimasabhyatāṃ kṣapitaśarmamaho manujādhamaḥ॥ 16-67 ॥
atha guruṃ samupetya tadājñayā vihitasāndhyavidhirvidhikovidaḥ।
janakajāguṇacintanatatparo niśamimāmanayatkṣaṇakalpikām॥ 16-68 ॥
prātarutthāya rāmo ramāvallabhaḥ kauśikānujñayā yogināṃ durlabhaḥ।
bandhunevarturājena puṣpāyudhaḥ puṣpahetorgato jānakīṃ vāṭikām॥ 16-69 ॥
kokilākākalībhiḥ kalaṃ kūjitāṃ sadvihaṅgāvalībhiḥ punaḥ pūjitām।
ramyarājīvarājīvaśaiḥ ṣaṭpadairmañjumānandadānaṃ drutaṃ guñjitām॥ 16-70 ॥
pādapāḥ pallavāḍhyāḥ supuṣpāḥ phalavrātakāḥ pārijātā ivājātakāḥ।
rājitā nāndanīṃ sampadaṃ sampadā vrīḍayanto hi rājanti te sarvadā॥ 16-71 ॥
vāṭikāmadhyatastoyajālīlasanmañjumādyanmayūrendraśubhraṃ saraḥ।
maithilīsnānadivyāmbhasā pūritaṃ haṃsapārāvataiḥ santataṃ kūjitam॥ 16-72 ॥
vīkṣya vāpīṃ taṭākaṃ tathā vāṭikāṃ mañjunṛtyaṃ mayūraṃ vanaṃ pāvanam।
lokalokābhirāmo ramāvallabho rāmacandro’pi reme samaṃ bandhunā॥ 16-73 ॥
mālinā saṃstuto mañjumālī bhuvo vāṭikāyāḥ kare droṇikāṃ dhārayan।
puṣpapūgaṃ vicinvan vibhuścintayan jānakīdarśanautsukyalolanmanāḥ॥ 16-74 ॥
tatkṣaṇe saṅkvaṇatkiṅkiṇīnūpurārāvarājaddigantā sudantaprabhā।
bhūṣaṇairbhūṣitā mātṛsampreṣitā pārvatīpūjanāyāgatā maithilī॥ 16-75 ॥
kāmavāmāvibhā vrīḍitenduprabhā bhavyanīlāmbarā strīvarā sragviṇī।
mattamātaṅginīhaṃsinīgāminī bhāminī bhāvibhāntīva saudāminī॥ 16-76 ॥
campakābhā smitajyotsnayā bhāsitā bhūṣitā divyabhūṣāmbarairvarṇinī।
padmapadbhyāṃ calantī lasantī rucā koṭikoṭīrhasantī ratīḥ svatviṣā॥ 16-77 ॥
ānanaṃ cumbituḥ saprayatnāniva snigdhakeśān ruṣā vārayantī satī।
koṭilakṣmīvibhāṃ bibhratī dhīmatī śrīmatī śrīḥ śriyo rāghavapreyasī॥ 16-78 ॥
svābhiraṣṭābhirīḍyaprabhābhiḥ sukhaṃ sevyamānā yaśogīyamānā mudā।
mañjumañjīrasiñjatpadā prasthitā susthitā saṃyame dhāraṇeyī babhau॥ 16-79 ॥
rāmacandro’pi tāṃ dṛṣṭavān pārthivīṃ dūrato durvibhāvyāṃ satāṃ cetasām।
vallabhāṃ śrīśriyaṃ śreyasīṃ preyasīṃ mañjurājīvadṛgbhyāṃ satṛṣṇaṃ prabhuḥ॥ 16-80 ॥
dīpayantī digantaṃ divo dīpikā rāmacetaḥkuraṅgaṃ kuraṅgekṣaṇā।
kosalādhīśacakṣuścakorāspadaṃ svānanenduṃ samāropayatpārthivī॥ 16-81 ॥
yasya yoṣākaṭākṣeṣubhirno mano vivyathe kvāpi viddhaṃ pravṛddhātmakam।
tasya rāmasya tadbhṛṅgitaṃ mānasaṃ nighnamāsīnmahījānanāmbhoruhe॥ 16-82 ॥
vīkṣyamāṇo dṛśā rājakanyāṃ raho rājasūnū raseśāmbudheścandrikām।
svañca sasmāra sāketalokocitaṃ netrayornirnimeṣatvamatra kṣaṇe॥ 16-83 ॥
kāpi kādambarī kāpi kādambinī kāpi saudāminī kāpi bhābhāminī।
evameṣā śubhotprekṣikābhiḥ priyā prekṣitā preyasā prekṣaṇapreyasī॥ 16-84 ॥
vīkṣya tāṃ vīkṣaṇīyāmbujāsyaśriyaṃ svaśriyaṃ śrīśriyaṃ brahmavidyāśriyam।
dhīdhiyaṃ hrīhriyaṃ bhūbhuvaṃ bhūbhuvaṃ rāghavaḥ prāha sallakṣaṇaṃ lakṣmaṇam॥ 16-85 ॥
vīkṣyatāṃ vīkṣaṇīyā kumārīvarā vāṭikāṃ bhāsayantī tanujyotiṣā।
ratnadīpasya sādhvīśikhevāmalā devatevaiti cārāmamindūjjvalā॥ 16-86 ॥
seyamambhoruhākṣī videhātmajā yatkṛte cāpayajñaḥ samāyojitaḥ।
dakṣiṇā yasya sītaiva saṅkalpitā vīryaśulkā dhanurbhañjine yajvane॥ 16-87 ॥
adya pūrve dine pāṇipīḍāvidheḥ pārvatīmarcituṃ sānugā sāgatā।
dyotayantī diśo vāṭikāṃ bhāminī divyadīpaprabhevārciṣā cinmayī॥ 16-88 ॥
etadāsye śaraccārucandraprabhe locane me cakorāyite lakṣmaṇa।
no jihāsetkṣaṇaṃ bhṛṅgabhūtaṃ manastanmukhāmbhoruhasyāsavaṃ vai navam॥ 16-89 ॥
kiṃ nimittaṃ mano’syāṃ spṛhāvaddhi me jaitra jāgarti rāgo mamāsyāṃ katham।
cātakasyeva bandho payodasraji prauḍhabhṛṅgasya bhāvo nalinyāṃ yathā॥ 16-90 ॥
nūnamatrāsti kiñcidvidhātre hitaṃ nānyathā manmano’syāṃ pravṛttaṃ bhavet।
svapnakāle’pi manmānasāmbhodhijo nānyanārīnalinyāṃ spṛhāmāvahet॥ 16-91 ॥
itthamākarṇya viśvaikabharturvaco lakṣmaṇo naiva kiñcijjagādottaram।
sasmitaṃ vīkṣya sītāpadāmbhoruhaṃ bhrātṛjāyāṃ vavande svamāturdhiyā॥ 16-92 ॥
bhūmijā bhūmibhūyiṣṭhabhāraṃ hariṃ sañjihīrṣantamatrāgataṃ maithilī।
rāghavaṃ mañjukañje latāmandire ramyarājīvadṛgbhyāṃ samārcanmudā॥ 16-93 ॥
koṭikandarpadarpaghnamindīvaraśyāmalaṃ komalaṃ nirmalaṃ sadbalam।
viśvavārānnidhermandaraṃ sundaraṃ bhīharaṃ bhūdharaṃ śreyasāṃ mandiram॥ 16-94 ॥
sarvalokaikakāntaṃ sadā susmitaṃ rāmamātmābhirāmaṃ sukhāmbhonidhim।
vīkṣamāṇā samānaṃ prabhuṃ sānujaṃ naiva tṛptiṃ jagāmāvaneyī ciram॥ 16-95 ॥
vīkṣya vīkṣāvatāṃ vīkṣaṇānāṃ phalaṃ bhaktimadvatsalaṃ nirbalānāṃ balam।
sā cakorī kiśorīva bhaumī śaraccārurākāvidhuṃ vīkṣate smādarāt॥ 16-96 ॥
premapāthonidhau dhairyanaukāṃ satī majjayitvā viditvā svakāntaṃ prabhum।
prāṇanāthaṃ jaganmaṅgalaṃ mābalaṃ mānase sasvaje jānakījīvanam॥ 16-97 ॥
netrarandhraiḥ samānīya hṛnmandiraṃ rāmacandraṃ śaraccandrikā saubhagā।
sā sakhīmadhyagāgādbhavānīgṛhaṃ corayitvā jagaccittacoraṃ drutam॥ 16-98 ॥
gopaṃ gopaṃ hṛdayasadane rāmaratnaṃ manojñaṃ
hreyaṃ hreyaṃ nijatanurucā kāmavāmā asaṅkhyāḥ।
gāpaṃ gāpaṃ nijavidhikarī rāmabāhupratāpaṃ
gaurīṃ sītā nijapitṛgṛhaṃ pūjayitvā pratasthe॥ 16-99 ॥
śrīrāmo’pi salakṣmaṇo’tha vilasatpuṣpoccayaścinmayo
viśvāmitramupetya sarvamavadatsītānurāgaṃ svakam।
satyāśīrbhiralaṅkṛto’tha guruṇā prītaśca sairadhvajī-
smerāsyaṃ śaśinaśchalena rajanīṃ jāgrajjagau gauravāt॥ 16-100 ॥
itthaṃ śubhe bhārgavarāghavīye bhavye mahākāvya udāravṛtte।
sargaḥ kalākhyaḥ kavirāmabhadrācāryapraṇīte jagatāṃ śriye’stu॥ 16-101 ॥
iti dharmacakravartimahāmahopādhyāyaśrīcitrakūṭatulasīpīṭhādhīśvarajagadgururāmānandācāryamahākavisvāmirāmabhadrācāryapraṇīte śrībhārgavarāghavīye mahākāvye śrīrāghavapriyādarśanaṃ nāma ṣoḍaśaḥ sargaḥ।