पद ०१३


॥ १३ ॥
निमि अरु नव योगेश्वरा पादत्रान की हौं सरन॥
कबि हरि करभाजन भक्तिरत्नाकर भारी।
अन्तरिच्छ अरु चमस अनन्यता पधति उधारी॥
प्रबुध प्रेम की रासि भूरिदा आबिरहोता।
पिप्पल द्रुमिल प्रसिद्ध भवाब्धि पार के पोता॥
जयंतीनंदन जगत के त्रिबिध ताप आमयहरन।
निमि अरु नव योगेश्वरा पादत्रान की हौं सरन॥

मूलार्थ – (१) श्रीकवि (२) श्रीहरि और (३) श्रीकरभाजन – ये भक्तिके विशाल महासागर हैं। (४) श्रीअन्तरिक्ष और (५) श्रीचमसने अनन्यताकी पद्धतिका उद्धार किया है। (६) श्रीप्रबुद्ध प्रेमकी राशि हैं। (७) श्रीआविर्होत्रभूरिदा अर्थात् दिव्य ज्ञान, भक्ति और विज्ञानके अनन्त दानी हैं। (८) श्रीपिप्पलायन और (९) श्रीद्रुमिल – ये भवसागरके पारके लिये प्रसिद्ध जहाज हैं। भगवान् ऋषभदेव और जयन्तीजीके ये नवों पुत्र संसारके तीनों तापों और रोगोंको हरने वाले हैं। निमि और उन्हें भागवत धर्मका उपदेश करने वाले इन नौ योगेश्वरोंकी चरणपादुकाकी मैं शरण चाहता हूँ, और मैं उनकी शरणमें हूँ। इन नवयोगश्वरोंकी चर्चा श्रीमद्भागवतजीके एकादश स्कन्धके द्वितीय अध्यायसे पञ्चम अध्याय तक वर्णित है।

अब नाभाजी नवधा भक्तिके नव आदर्शोंकी चर्चा करते हैं। प्रह्लादजीने हिरण्यकशिपुके समक्ष नवधा भक्तिकी इस प्रकार चर्चा की है –

श्रवणं कीर्तनं विष्णोः स्मरणं पादसेवनम्।
अर्चनं वन्दनं दास्यं सख्यमात्मनिवेदनम्॥
इति पुंसाऽर्पिता विष्णौ भक्तिश्चेन्नवलक्षणा।
क्रियते भगवत्यद्धा तन्मन्येऽधीतमुत्तमम्॥

(भा.पु. ७.५.२३-२४)

भगवान्‌की कथाका श्रवण, भगवन्नामका संकीर्तन, भगवान्‌का स्मरण, भगवान्‌के श्रीचरण­कमलका सेवन, भगवान्‌का पूजन, भगवान्‌का वन्दन, भगवान्‌के प्रति दास्य भाव, भगवान्‌के प्रति सख्य अर्थात् विश्वास और मित्रता, और भगवान्‌के प्रति आत्मनिवेदन अर्थात् सर्वसमर्पण – यही नवधा भक्ति है।